دستگاه جراحی استرئوتاکسيک (Stereotactic apparatus) ابزاری جهت تحقيقات پايه در مطالعاتNeurotomy و فیزیولوژی می باشد. از این دستگاه در ايجاد مدل هاي حيوانی بيماري پارکينسون ، صرع، سرطان و تحقيقات بنيادي عصبی پيوند سلولی و ايسکمی مغزي استفاده می شود. از دستگاه استرئوتاکسی می توان در تکنیکهای میکروآیونتوفورز، تزریق مواد شیمیائی جهت تخریب یا تحریک برخی هسته های مغزی یا اعمال جریانات الکتریکی کاتدی یا آندی نیز استفاده کرد. در بسیاری از موارد پس از جراحی بکمک دستگاه استرئوتاکسی و تزریق دارو، تغییرات رفتاری، تغییرات بیوشیمیائی یا تغییرات بیان ژن و پروتئین در موجود مورد مطالعه مورد ارزیابی قرار می گیرد. همچنین در برخی موارد پس از انجام جراحی و تیمار حیوان، بررسی هایی از جمله ایمنوهیستوشیمی بر روی بافت مغز نیز انجام می شود.
دستگاه استرئوتاکسی در مطالعات بالینی فيزيولوژي اعصاب، نوروفارماکولوژي و جراحی مغز و اعصاب کاربرد دارد. با هدف بروز عمل باز مورد استفاده قرار می گیرد. جراحی با دستگاه استرئوتاکسی عوارض جانبی کمتر نسبت به اعمال جراحی باز مغز و اعصاب دارد. همچنین در بسیاری از بیماریهای فونکسیونل اختلالات حرکتی دستیابی به هسته های قاعده ای(Basal ganglia) به منظور تخریب یا تحریک آنها لزوم استفاده از استرئوتاکسی را ایجاب می کند .
همچنین از دستگاه استرئوتاکسی برای نمونه برداری از مغز می توان استفاده کرد. با استفاده از سیستم استریوتاکسیک و پس از انجام محاسبات اختصاصی و معین کردن نقطه هدف با انجام برش پوستی کوچک بر روی پوست سر و سپس ایجاد سوراخ کوچکی در جمجمه به وسیله دستگاه مخصوص استریوتاکسیک چند نمونه از داخل تومور مغزی تهیه می‌گردد.
دستگاه استرئوتاکس از بخش های مختلفی برای نگه داشتن و جراحی موش تشکیل شده است؛ این دستگاه دارای سه کولیس عمود بر هم می باشد که برای پیدا کردن دقیق نقاط خاصی از جمجمه و تزریق در مغز به کار می روند. آداپتورهاي مختلف هم قابل نصب بر روي دستگاه استرئوتاکسی می باشد تا دستگاه قابل استفاده برای انواعی از حیوانات کوچک آزمایشگاهی باشد. بکمک برخی از دستگاه‌ها می توان زاویه خاصی را برای تزریق تنظیم نمود.
سایر اجزای این دستگاه شامل Ear bars یا میله های گوشی، Incisor bars یا میله دندانی، Nose cramps یا نگهدارندۀ بینی می باشد تا بکمک آنها حیوان در دستگاه تثبیت شود. پس از اینکه موش به صورت صحیح در جای خود قرار داده شد، پوست سر به صورت عمودی برش داده می شود تا سطح جمجمه به طور واضح نمایان شود. سپس بکمک نقاط Bregma و Lambdaبر روی استخوان جمجمه، مختصات دقیق ناحیه مورد نظر بکمک اطلس مغزی و با استفاده از کولیسهای دستگاه خوانده و یادداشت می شود. پس از علامتگذاری نقطه نقطه بدست آمده بر روی جمجمه، استخوان با کمک مته سوراخ می شود و بسته به هدف از جراحی کانول یا الکترود راهنما از این نقطه وارد مغز می گردد.
با توجه به اهمیت و گستردگی موارد کاربرد دستگاه استرئوتاکسی، این دستگاه می تواند در مطالعات آموزشی و پژوهشی دانشجویان رشته های علوم پایه پزشکی (فیزیولوژی، بافت شناسی، جنین شناسی، آناتومی، پاتولوژی و ...)، زیست شناسی، دامپزشکی و پیراپزشکی مورد استفاده قرار گیرد.
